Aleid (ps. Beata van Helsdingen-Schoevers): 'Krasjes en Praatjes'.
In: Bataviaasch Nieuwsblad, 16 mei 1914

Een Vrouwen-fabriek
Een fabriek, waar een bizonder groot gedeelte der werkzaamheden door vrouwen wordt verricht!
Zulk eene is die van de bekende Maggiproducten in Zwitserland. Deze prachtige fabriek, die in de heele omtrek welvaart en bloei heeft gebracht, waar vroeger nauw een oude molen en een paar vervallen huisjes stonden, staat in Kempttal, (lijn Zürich-Winterthur) te midden van uitgestrekte bouwvelden, van complexen vriendelijke huisjes en andere gebouwen. En deze fabriek verschaft het brood — en ruim! — aan honderden vrouwen.
Wij kennen allen de Maggi-voortbrengselen. De soeptabletten, de bouillon-aroma, en hoofdzakelijk de bouillonblokjes en-korrels. Een onverwachte gast aan tafel doet vaak een stille zegenwensen van de huisvrouw overwaaien naar de slanke schoorsteen in het lachende Kempttal... Een bouillonblokje meer in de soep, wat aroma in de verwaterde saus... het is een onschatbare hulp in de nood; en hulp in gewone omstandigheden eveneens. En dit gemak, dit zeer goede product wordt ons bijna uitsluitend geleverd door vrouwenhanden. Daar hebben we dan eerstens de prachtige groentevelden! De geheele omtrek prijkt in lachende overvloed van de heerlijkste groenten. Al dit schoons tooveren vrouwcnvingers te voorschijn. Aan haar is het zaaien, pooten, wieden, roeien, en oogsten later, geheel toevertrouwd.
En weer daarna, als de sappige, smakelijke groentenweelde in groote open houten kisten naar het fabrieksgebouw is vervoerd, zijn het uitsluitend vrouwen, die wasschen, schoonmaken, klein-snijden, doppen, schrappen, enzoovoort. Want er wordt op de meest hygiënische wijze gewerkt, er wordt gelet op het belang van verbruiker en van arbeider — dit is een toejuichenswaardige afwijking van het Amerikaansche grootbedrijfsysteem, waar uitsluitend wordt acht gegeven op het belang van de zakken der eigenaren en aandeelhouders... Als wij een huisvrouwenvereeniging hier hadden, die het goede en verstandige vermocht door te voeren, zouden wij de Amerikaansche delicatessen, bijvoorbeeld de Armours vleezen, ongekocht laten, en vooral; ongebruikt. Dan zouden wij allen overtuigd zijn van het onrecht, dat wij, anders handelende, tegenover het arme uitgebuite fabriekspersoneel daarginds in Chicago helpen bestendigen, en tegenover ons zelf en ons gezin bedrijven door het met het onhygiënische voedsel te voeden.. Een openbaarmaking van de fabrieks-schandalen eenige jaren geleden heeft een plotselinge groote verontwaardiging gewekt en — zóó sterk zijt gij, verbruikers! —een schrik van de schuldige directies, die zich uitte in belijdenissen, beloften voor verbetering, uitnoodigingen om de verhygifinischte toestanden te komen constateeren etcétera. Maar toen ? Toen kalmeerde de vadsige "massa" zich maar weer al te gemakkelijk en te spoedig. Men liet zich, o zoo graag gerust stellen: "'t was nu heel anders geworden," och ja, dan was men weer van het gedoe af, en men consumeerde tevreden verder Amerikaansche lekkernijen...
Een bezoekende journalist schreef voor enkele maanden, hoe hij de toestand onveranderd had gevonden, juist even vies en onhygiënisch als jaren geleden, alleen troonde er, goed zichtbaar voor bezoekers, een manucure juffrouw in de localen der fabrieken, die romannetjes las. Om de illusie te geven van schoone vingers bij de werkende meisjes? De jacht in het bedrijf was zoo mogelijk nog erger geworden, tijd voor zindelijkheid, voor goede verzorging heeft immers zoo niemand, stel, dat de werkers en werksters al van de noodzaak daarvan overtuigd zijn!
Zoo is het Amerikaansche systeem. "Halen, wat er van te halen is!" Het belang van de geldzakken gaat er verre boven dat van hen, die ze moeten vullen.
Dit nu heeft Kempttal-industrie geheel vermeden. Zij heeft de nadruk gelegd op het belang van alle drie; consument, producent, en groot-kapitaal. Zoo zien wij, dat alles met de meest mogelijke betrachting van hygiëne wordt vervaardigd. Dat van de modernste Errungenschaften op gezondheidskundig gebied gebruik wordt gemaakt ten profijte van arbeidsters en publiek beide.
Alle arbeidsters, die de grondstoffen verwerken, staan onder geregeld en nauwlettend toezicht, dat met groote gestrengheid acht geeft op zorgvuldigheid en reinheid. Het wordt den vrouwen spoedig gewoon deze zorg voor zuiverheid, die natuurlijk ook op het eigen lichaam moet worden toegepast. Bad- en waschgelegenheden vergemakkelijken en verplichten tot reinheid. De fabriek stelt zelfs doosjes tandpoeder ter beschikking.
Voordat de arbeidsters de werkplaatsen mogen betreden moeten zij eerst in aparte kleedkamers van kleeding verwisselen, omdat het stof en vuil van straat wellicht anders met de kleederen binnen zou worden gebracht. Dan gaan de meisjes aan de dagtaak.
Wanneer de groenten gesneden, gedopt, geschild zijn, worden ze nog eens schoon gewasschen en gaan dan naar de rooster-of maal-inrichting, al naar dat dit vereiscbt wordt. Vervolgens heeft de vermenging der verschillende grondstoffen plaats, en tenslotte wordt dit mengsel machinaal in tabletvorm geperst, gekorreld, in kuben of andere vormen gecomprimeerd.
Hiermede is het product, zooals wij het kennen, gereed. Maar dan volgt nog een heel belangrijke arbeid; de verpakking. Daar zitten weer zalen vol vrouwen, netjes op banken gerijd, die de tabletten keurig in vloeipapier en staniol wikkelen of weer andere vormen in zakjes pakken. Daarna komt weer de verpakking in blikken bussen, en het wettig gedeponeerde omslag met fabrieksmerk en kookrecept gaat om dit alles heen. De flesschen met aroma ook worden in vrouwenzalen gevuld gekurkt, van staniol capsules voorzien en in papier gewikkeld, en dit alles met een verbluffende door routine verkregen vlugheid.

Dit wat het bedrijf betreft. De arbeidsvoorwaarden zijn bijzonder gunstig aan de Maggifabriek, hetgeen opgewekte arbeidslust tengevolge heeft, iets, waarvan natuurlijk weer alle belanghebbende partijen profiteeren. In bet gebouw is een gezellig ingerichte eetzaal, een uitmuntende cantine. Verder nog een keurige leeszaal met bibliotheek, die beoogt de geestelijke ontwikkeling der werkers-en werksters, en hier ook enorm toe bijdraagt. Elke avond vult zich de zaal met lees- en weetgierigen; vooral op de Zaterdagmiddag, die naar Engelsche trant vrij is, (met behoud van loon wel te verstaan!) trekt de leeszaal een bijzonder groot aantal arbeiders.
Eens in het jaar genieten zij een week vacantie met behoud van vol salaris. Verder worden na bepaalde diensttijden gratificaties geschonken, die zeer voordeelig bij de fabrieksspaarbank kunnen worden belegd. (Men ziet hoe de fabriek opvoedend tracht te werken!). Voorts bestaan er fondsen voor ouderdomspensioen, uitkeering bij overlijden, ongevallenverzekering, tot het uitkeerenvan toelagen bij bevallingen, enzoovoort, alles op zeer gunstige voorwaarden. Zoodat men met rechtmatige vreugde het Inzicht van deze groot-industrifielen, de familie Maggi, prijzen mag, die menschkundig en menschlievend bewijzen te zijn.
Tot op een uur ver van de fabriek liggen de vriendelijke arbeidershuisjes, allen door de fabriek gebouwd op practische hygiënische wijze. Voor alleenwonenden zijn bij de fabriek compleet ingerichte kamers (met electrisch licht en centrale verwarming) tegen geringe prijs te huren in speciaal daarvoor gebruikte arbeiderswoningen. Zoo leven er heel wat vrouwen onder gunstige condities van het Maggi-bedrijf. Grootendeels vrouwen uit de arbeidersstand natuurlijk. Maar ook anderen. Want de administratrices, de typisten, de vrouwelijke afdeelingchefs, en zij die op de kantoren der firma bij de afdeelingen correspondentie, reclame, boekhouding, expeditie etc. werken vormen ook een belangrijk percentage.
En zelfs nog verder strekt zich de vrouwelijke werkzaamheid van deze fabriek uitl De firma Maggi heeft in alle landen vrouwen geëngageerd, (hoofdzakelijk zij, die haar opleiding aan een kookschool genoten, komen in aanmerking) die de samenleving, waarin zij verkeeren met het veelzijdige en juiste gebruik der Maggi-voortbrengselen bekend moeten maken. Ook de voorwaarden, waaronder deze propagandisten werken, zijn zeer gunstig, zoodat naast een nieuwe werkkring voor vrouwen de firma voor zich het voordeel geschapen heeft van in alle kringen der maatschappij ingang te vinden (de propagandisten worden uit elke klasse genomen) waarmede Maggi alwederom zijn helder inzicht toont.

De Cochenille
De aardige lieve-heers-beestjes zijn de gelukbrengers van dit jaar. Ik moet zeggen: het is een liever fetisch dan het zwijntje, het hoefijzer of het getal 13, dat wij provocant tot geluksnummer met ons dragen; ja zelfs sprak ik eendame, die de strop van een gehangen moordenaar zorgvuldig in haar salonkastje bewaarde... Neen, dan is het aardige rood-met-zwart gestipte kevertje aardiger symbool.
Met Paschen 1914 zijn de kleine cochenilles uitgevlogen en hebben zich neergezet op allerhande gebruiks- en luxe voorwerpjes, zoo maar louter ter versiering, en ter verheugenis van de menschheid. Want zij zijn onweerstaanbaar bekoorlijk, niet? Krijgt gij het ooit over Uw hart zoo'n klein kleurig drupke te verjagen, wanneer het aan komt vliegen of op Uw boek? Ge laat het rustig zitten, kijkt er naar in glimlachende vreugde... En hoe zoudt ge dan een wit-beenen vouwbeentje niet appricieeren, waar op het heft de kleine cochenille zit in al zijn rood-zwart-gouden charne der eenvoud? Of het leeswijzertje, of de presse-papier op Uw schrjftafel, of... of... alles wat ge met het diertje ziet?
En zoo is dan de zwerm onze-lieve-heersbeeestjes overal heen gevlogen, door iedereen gaarne ontvangen, blijde bezien, en men ziet ze aan horlogekettingen, op witte blouses, op étagères, en op de dinertafel, waar zij tegen de menuhouders klimmend de gasten een prettige avond voorspellen... en overal... en overal... de kleine cochenilles.

inhoud | vorige pagina | volgende pagina