Tante Etiquette: In Optima Forma. Brieven over vormen in Indië Bandoeng: G. Kolff & Co, 1904
BATAVIA, 3 Augustus.
LIEVE DOLLY.
Volgens qelofte zal ik je eens eene beschrijving geven van, de danspartij, die wij bijwoonden. Maar eerst wil ik je danken voor je lief schrijven en je tevens vertellen; dat we l. l. Maandag bood
[18:]
schappen gingen doen en ik alles kon krijgen, wat je mij gevraagd hadt. Bij die winkel partij zag ik al weer een en ander, dat mij wel de moeite waard scheen, om er een paar regeltjes aan te wijden. Vooreerst zag ik, dat Jeanne er dezelfde gewoonte op na hield als ik; de lieve vleister vertelde me, dat ze ook in dat opzicht mijn voorbeeld gevolgd had; we hadden afgesproken om 9 uur uit te gaan, dus toen 't rijtuig om 9 uur voor kwam, zaten we beiden klaar in de achtergalerij. We hadden van te voren een lijstje opgemaakt van alles, wat we noodig hadden, met den naam van den winkel er achter, waar we 't koopen wilden. Zoo werd veel tijd bespaard, want juist gaat zoo menig kwartiertje verloren door doelloos heen en weer te rijden van rechts naar links en eenmaal ergens afgestapt zijnde, aan 't zoeken te gaan van 't geen men er ook weer kwam doen. Eerst gingen we naar Eigen Hulp om in den dames-winkel alles te koop en wat we op 't lijstje geschreven hadden met Eigen Hulp er achter, en dat was een heele massa, maar we wisten precies wat we hebben wilden en wat niet en toen was 't gauw klaar. Zie je, ik kan me best begrijpen, dat men bijv. een nieuwe japon wil koopen en dan in den winkel pas décideeren kan wat kleur en zoo betreft. Maar men weet toch wel vooruit waar 't voor dienen moet, hoe duur de stof mag wezen, hoeveel men noodig heeft, en als men nu begint met dat alles eens aan de juffrouw, die helpt, te ver
[19:]
tellen, dan weet zij zelve dadelijk wat zij wel en wat zij niet moet laten zien. Als iemand naar katoentjes van één kwartje per el vraagt, zal ze heusch niet allerlei fraais van f 2.- en .f 3.- laten kijken. Ik moest een poosje op JEANNE wachten en ging toen een beetje zitten kijken; 't was er erg vol, en ik vind 't dan altijd wel de moeite waard eens rondom mij te zien. Eene dame stond zoolang als we al in den winkel waren voor een der toonbanken en liet zich 't eene stuk voor, 't andere na, naar beneden halen; heel geduldig liet de winkeljuffrouw haar van alles zien, noemde den prijs en wachtte op de beslissing, die niet kwam. De dame vond 't "erg lief" en "snoezig" en "beeldig" en kocht niets; ze herhaalde dezelfde manoeuvre bij de kanten en borduursels en ging na een poos den winkel uit, blijkbaar met 't doel in de andere afdeelingen op dezelfde manier nog een genoegelijk half uurtje door te brengen. Ik weet, dat er heel dikwijls op die wijze dames, jonge en oude gaan winkelen; ze hebben soms alleen een klos garen, of een dozijn linnen knoopen noodig, maar brengen dan dikwijls een heelen morgen zoek met in verschillende winkels alles onderste boven te laten halen, en zoo doende te genieten. van al 't moois, dat zij zien. De winkeljuffrouw of bediende voelt dadelijk, dat hij of zij geen ernstigen klant voor zich heeft, maar mag niet anders doen dan zijn plicht en dat is: alles leeg te sjouwen en open te maken, waarnaar gevraagd wordt, met 't vriendelijkste
[20:]
gezicht van de wereld, om alles later weer heel geduldig op te ruimen. Zou 't nooit eens in die luchtige hoofdjes opkomen, dat er toch iets heel leelijks en onbarmhartigs in ligt, zoo misbruik te maken van de positie van koopster, tegenover wie in 't belang der zaak alle égards in acht moeten genomen worden; dat 't bij de vaak zoo afmattende hitte in onze groote plaatsen zoo dood vermoeiend kan zijn, dat lange staan en heen en weer geloop; dat men het vreeselijk zou vinden zelf zoo behandeld te worden? Hoe menigeen doet al zulke dingen alleen uit onbedachtzaamheid, dat weet ik wel, maar hoe wreed kan die onbedachtzaamheid ons doen zijn en is ze dan te verontschuldigen? En als dan eindelijk de juffrouw achter den toonbank een enkel teeken van ongeduld geeft, en de juffrouw, die er voor staat dat ziet, dan heet het, dat men in dien winkel zoo onbeleefd behandeld wordt. "En niet waar, ze zijn er toch voor, die bedienden, daar worden ze toch voor betaald!" Ja zeker ze worden er voor betaald om ieder even beleefd en hupsch te woord te staan, vlug een klant te helpen, handig de koopwaren aan te prijzen en alles op zijn voordeeligst te laten uitkomen, maar als zij dan naar hun beste weten hun werk goed verrichten, hebben ze dan naast hun plichten geen rechten ook? Mogen ze dan ook geen aanspraak maken op de vriendelijke welwillendheid van 't publiek, dat ook wel weet dat de betrekking van winkel-bediende in een drukke zaak heel, heel vermoeiend kan zijn. O, 't gebeurde mij ook wel eens, dat ik niet erg voorkomend behandeld werd in deze
[21:]
of geene zaak, maar als ik dan eens bedacht, dat het zoo warm was en zoo druk, dat de juffrouw of 't jonge mensch, dat mij hielp misschien wel verdriet of hoofdpijn had, of erg moe was, dan kostte 't mij heelemaal geen moeite mijn vraag nog eens vriendelijk te herhalen en dat hielp meestal wel. En weet je, lieve Dolly, wat ook nog zulk een ernstig gevolg is van dat uit pure ledigheid winkel in, winkel uit loopen? Dat er veel onnoodigs gekocht wordt, dat er veel geld noodeloos wordt uitgegeven en dan op 't einde der maand als de rekening wordt opgemaakt, valt er meenig verdiend hard woordje uit den mond van den echtvriend en wordt de grond gelegd tot droevigen twist en verdeeldheid. En 't meest maken zich schuldig aan die fout, zij, die het beter moesten weten; ik heb menigmaal gezien hoe juist vrouwen, die zich nooit zouden vergissen in gezelschap, die geen enkele maal tegen de étiquette zouden zondigen, dat zij juist de schrik waren van al wat winkelbediende heette. Haar binnenkomen was 't teeken van een heel onaangenaam uurtje, dat toch met de grootste zelfbeheersching moest doorgemaakt worden. Dat kwam, omdat die vrouw van vormen de ééne, groote beleefdheid miste, nl. die uit 't hart voortkomt en niet aangeleerd kan worden. Dat is de beleefdheid, die ons ons plaatsje doet inruimen voor iedere oude vrouw of man, of ze rijk of arm mogen zijn, die ons de hand bij 't uit- of in,stappen doet reiken aan gebrekkigen of zwakken, die ons een vriendelijken toon doet aanslaan jegens degenen, die onder ons gesteld
[22:]
zijn en die ons den rechten weg wijst in den omgang met menschen. Je ziet Dolly er valt veel te zien bij 't boodschappen doen. En nu mijn belofte vervuld en je alles verteld van de genoegelijke danspartij bij de familie Zevenbergen. Vridag-avond was er receptie geweest en Zaterdag was 't feest ter eere van hun zilveren bruiloft, zooals ik je reeds schreef. We zorgden er niet te laat heen te gaan, juist het binnenkomen van de gasten is zoo aardig om te zien en te letten op de verschillende uitdrukkingen van al die gezichten. De achtergalerij was tot dansen ingericht, in de eene breede zijgalerij was het buffet; de vooren binnengalerijen waren tot speel-, praat- en zitgelegenheid bestemd. Overal stonden nog de beeldige bouquetten en bloemstukken van den vorigen dag en dat gaf nog een dubbel feestelijk aanzien aan de helverlichte galerijen. We werden vóór ontvangen; vier ceremoniemeesters brachten de dames naar binnen bij de gastvrouwen den gastheer en 't was weldra een gewirwar van stemmen, toiletjeslicht en donker, uniformen en zwarte rokken. De meeste dames waren gedécolleteerd en bijna zonder uitzondering zagen allen er even lief, smaakvol gekleed uit, iets wat ik op menige partij in Holland niet zeggen kon. Juist de zachte kleuren, die hier meestal door jonge meisjes worden gedragen rose, licht blauw, crème, licht geel, wit, maken dat een indische balzaal er zoo aardig uitziet door de harmonie dier tinten.
[23:]
't Binnenkomen was heel verschillend; hier kwam er eene smaakvol gekleede dame binnen met een gezicht, dat duidelijk aantoonde, dat ze zich volkomen bewust was van den indruk, die haar sierlijke verschijning maakte, daar kwam een tweede met een hoogrood verlegen gezichtje, een derde stapte luid pratend op de gastvrouw toe zonder schijn van eenige bedeesdheid, een vierde maakte zenuwachtig een buiging en wist toen blijkbaar heelemaal niet meer wat ze doen zou. Hoe goed herinner ik me mijn eerste groote-menschen-partij, en de groote angst, die mij bekroop bij 't binnenkomen. Niet altijd zijn er ceremoniemeesters en dat gevoel zoo heel alleen een volle zaal binnen te moeten komen, leek me dikwijls een heldenstuk. Mocht 't je eens gebeuren lieve Dolly, wel, neem dan dezen raad van me aan. Wacht even bij 't binnenkomen tot je de gastvrouw ziet, ga dan zoo kalm mogelijk naar haar toe, maak eene buiging of wissel een handdruk, zeg er iets van, dat je blij met de invitatie was, buig rechts en links even en ga dan achteruit om plaats te maken voor een volgende gast. Allicht heb je intusschen enkele kennissen ontmoet en kan je daarbij gaan staan. Zijn er andere dames bij, bekenden of vriendinnen van je ouders, dan ga je daar eerst naar toe, en informeert even met een enkel woordje naar hare gezondheid. Wordt je door een ceremoniemeester binnengebracht, dan helpt deze je over 't ergste spoedig heen; hij brengt je bij de gastvrouw, stelt als 't niet
[24:]
te vol is de onbekende heeren aan je voor, brengt je bij de onbekende dames, aan wie je voorgesteld wordt en dan kies je zelf stil je plaatsje. Zoo langzamerhand waren nu alle gasten verzameld en begon de muziek de polonaise te spelen. 't Aantal heeren en dames was even groot, zoodat niemand zitten bleef, want aan de polonaise neemt liefst ieder deel; de oudere vooraan en daarna de jeugdige paren. De zilveren bruid met haar frisch opgewekt gelaat ging vooraan, aan den arm van den oudsten en aanzienlijksten gast, daarachter de gastheer met de vrouw van den cavalier zijner echtvriendin; 't waren juist 80 paren, die daar 't heele huis doorwandelden. Bij de wals, die trouw elke polonaise besluit, ging ik zitten om even uit te rusten en te kijken naar al die sierlijke voetjes, die zich zoo lustig op en neer bewogen. Er wordt over het algelneen keurig gedanst in Indië en de laatste jaren wordt het ook gelukkig minder mode onder de jongelui om van koeliewerk te praten en alleen als tochtscherm dienst te doen. Zoo hier en daar zag ik er wel eentje, die 't blijkbaar in de kunst van Terpsichore nog niet heel ver had gebracht en de wonderlijkste toeren verrichtte om met zijne danseres in de maat te blijven, maar zij maakte vriendelijk er een praatdans van en deed alsof ze heelemaal niet gemerkt had, dat hij nog veel wat lesjes noodig had, voordat er een dragelijke valseur uit hem gegroeid was. De lanciers werd over het algemeen keurig gedanst, wel werd er wel eens een carré in de
[25:]
war gestuurd, maar dat verhoogde de vroolijkheid slechts en werd op de rekening van de feeststemming geschreven. Mijn ouderwetsch hart kwam eventjes op tegen de Washington-post, ofschoon ik moet bekennen dat de muziek ervan iemand van zijn stoel doet springen, maar toen een troepje van 6 jonge meisjes en 6 heeren de Cake-walk ging dansen, keek ik als een booze tante Critiek naar dat onzinnig gehuppel. De gastheer liet zachtjes een wenk aan de muziek geven dadelijk een wals te spelen, (zijn zoon had op verzoek 't intermezzo stilletjes op 't programma gebracht) en ik dankte den gastheer in mijn hart. Die negerdans hier te zien uitvoeren door die aardige, gracieuse figuurtjes en die heeren zich als dolle kangoeroes te zien aanstellen, vond ik een hoogst onverkwikkelijk gezicht, zoo iets van aanstellerij, en ook in de balzaal mag een jong meisje te midden van haar vroolijkheid nooit vergeten, dat ze wel zich dolletjes mag amuseeren, maar dat ze niet in 't oog mag loop en door uitgelatenheid of opgewondenheid. De cotiiton was alleraardigst en daar de ceremoniemeesters, en de beide zoons des huizes zich beijverden om ieder meisje, dat muurbloempje dreigde te worden, uit te noodigen, al was 't voor een paar toertjes, had iedereen pleizier en was er nergens een teleurgesteld gezichtje te zien. Mocht 't je ooit eens gebeuren muurversiering te zijn, lieve Dolly, doe 't dan met een vriendelijk, opgewekt gezicht, laat niet merken, dat je 't wel een beetje vervelend vindt, niet gevraagd te zijn, en bekijk ook dit van zijn besten kant.
[26:]
We gingen om 3 uur naar huis. Ik had nog een uurtje een partijtje gemaakt, maar ik vrees niet heel oplettend; al die vroolijkheid was ook zoo aantrekkelijk om naar te kijken. Dat ik flink moe was, kan je begrijpen. We zullen nu eens een paar dagen stil thuis blijven en vroeg naar bed gaan; ik heb een mooi boek onder handen en daar is een rustige na-avond heerlijk voor. Tot spoedig dus Dolly-lief je tante E.
inhoud | vorige pagina | volgende pagina
