P. (ps. Beata van Helsdingen-Schoevers): 'Causerieën uit de binnenlanden' In: Soerabaiasch Handelsblad, 15 juli 1908
Wat men ook op Chineezen te zeggen moge hebben: een doortastend volk zijn zij buiten kijf. Wie had voor eenige jaren durven of liever kunnen denken, dat hun plannen tot "civiliseering" van het nieuwe geslacht door onderwijs in Chineesche scholen tot zulk een uitgebreide uitvoering zou komen? Alles werd op touw gezet en doorgevoerd, met zulk een totale afwezigheid van pietluttigheid en krenterigheid, als alleen onder frissche energieke leiding en door een volk, dat zich in den volsten zin als één voelt, kan worden ten toon gespreid.
Heusch, daar mogen wij, al te voorzichtige Nederlanders, om het eens plebejisch uit te drukken, een puntje aan zuigen. Wij hadden het hem met zoo weinig hulpmiddelen en zoo weinig medewerking niet geleverd! Men ziet het, solidariteit vermag veel, en solidair zijn de zonen van het rijk, dat een voorproefje des Hemels pretendeert te zijn; dat hebben wij kunnen merken, verbaasd en verontwaardig (wie herinnert zich de boycot-bewegingen niet?), maar toch ook met een tikje ontzag voor zooveel doorzettingsvermogen, alles trotseerend om zijn streven te verwezenlijken... Laten wij dat eens beproeven!
Met voorbeeldlooze samenwerking hebben de Chineezen toch hun onderwijsinrichtingen er "door" gekregen hier op Java. Her en der verrezen, met grooten steun van alles wat den naam Chinees draagt, verbasterd of niet - het nationaliteitsgevoel zit er goed in! - de scholen, de "Tiong Hwa Hwee Kwan" ter beschaving van het komende geslacht der "orang Tiong Hwa" d.i. Chineezen. Eerst in de grootere steden, daarna binnen verbazend korten tijd ook overal elders, en nu schieten de inrichtingen als paddestoelen op. Elk plaatsje dat maar even op een beteekenend aantal "Tiong Hwa"-inwoners kan bogen, maakt er zich een eer van zulk een school op te richten.Want de Chineezen richten haar zelf, met eigen hulpmiddelen op; uit eigen zak met milde giften worden de onkosten bestreden, het moederland helpt hen daar in geenen deele in; slechts worden in China onderwijskrachten disponibel gehouden, om op aanvraag naar Java te kunnen vertrekken, doch overtochts- en verdere kosten komen geheel ten laste der aanvragers.
En toch is dit allemaal geen beletsel, dat in verbazingwekkende hoeveelheid de Tiong Hwa Hwee Kwan's verrijzen tot in de onmogelijke dorpjes. Onlangs had dan ook Kertosono het voorrecht zulk een onderwijsinrichting rijk te worden. In het einde der vorige maand werd deze nuttige instelling met veel vertoon geopend; vlaggen wapperden, in de eerste plaats de gele drakenvlag natuurlijk, slingers en groen versierden het schoolgebouw, feestrumoer, muziek, liefst drie soorten tegelijk, de klankrijke gamelan, een zéér oorstrelend harmonieus Chineesch orkest, en de erbarmelijkste ronsebons die men zich denken kan, die haar best deed de cake-walk en de "Tonkinoise" zoo gemeen mogelijk te verhaspelen, terwijl tot meerdere glorie alle drie muziekcorpsen tegelijk hun prestaties ten gehoore brachten... Men ziet, het was een zéér wel-georganiseerd feest. Deze heuglijke gebeurtenis zal nog wel lang in het geheugen blijven der verrukte Tong Hwa's, die allen, zeer tiptop uitgedost, meêfuifden en het nationale bami-diner de meest mogelijke eer bewezen.
En nu is dus Kertosono een Chineesch-school rijk, behalve de Europeesche en de Inlandsche school... Drie onderwijsinrichtingen lagen in een plaatsje van een paar bouws groot; als ons de grootheid maar niet naar het hoofd stijgt! Kertosono begrint zulke grootsteedsch [aanzien] te krijgen, het wordt werkelijk beangstigend.
Een funkelnagelneue suikerfabriek, een bron van leven en verkeer in de naaste toekomst, belangrijke vermeerdering van het aantal Europeesche ingezetenenen, het wordt ernst. Men is zelfs weer doende en tempel der gezelligheid op te rochten, een sociteir, een artikel dat Kertosono reeds lang ontbeerde, de "Harmonie" (waar men, o bittere ironie, elkaar telkens blauwe oogen en "neusjesbloed" sloeg!) na een teringachtig bestaan ter ziele ging. Doch nu staat dan weer een nieuwe soos geboren te worden, die haar existentie zal inzetten met 18, zegge achttien leden; want dat aantal is natuurlijk voor vermeerdering vatbaar! Uit pure erkentelijkheid tegenover de bron van al dit leven, de suikerfabriek in spe Lestarie, al de jeugdige instelling denzelfden veelbelovenden naam dragen. Wij hopen, dat 't petekind evenzeer moge wèl gaan, als haar peettante in de toekomst belooft te groeien en te bloeien...
Voor Kertosono is met recht "la revoliution est en marche, et rien ne l'arrêttera". Heerlijk, als je in zoo'n opkomende wereldstad woont! D'r komt leven in je verslapte knoken, de emancipatrie slaat je in je bol, je voelt je een onuitsprekelijke kraan, alsof je persoonlijk al dien vooruitgang bewerkstelligde...
Toch zal steeds een heel groote belemmering blijven voor al te hooge vlucht: het ontbreken van een brug over de Brantas. Is het niet treurig dat er hier zelfs geen behoorlijke verkeersweg bestaat over de rivier, dat men den grooten postweg naar Soerabaia niet anders kan bereiken, dan door òf per pedes apostolorum het voetpad ter eener zijde der spoorbrug over te trekken, òf, over as, een omweg te maken over Meritjan (Kediri) en Baron, wat het niet versmaden afstandje van 36 á 40 paal is. Hier in de Oost heb je altijd den tijd, wordt er gerekend... Heerlijke toestanden toch!
De willekeur der Staatsspoor deed ondertijd de nooit genoeg te betreuren fout begaan: het bouwen van een prachtige spoorbrug, waaraan met opzet geen verkeersbrug werd gemaak, ofschoon dit met betrekkelijk weinig kosten meer had kunnen zijn tot stand gebracht. De wijze Spoor redeneerde zoo: geen brug, dan móet alle vervoer per trein geschieden, en wij spinnen er zij bij. Dat leek nu wel heel pinter, maar 't was een onherstelbare stommiteit, waar tot heden toe handel en nijverheid grootendeels op schipbreuk lijden. Want, nu een verkeersweg over de kali bouwen? Men zou even gerechtigd om een ring van Saturnus kunnen vragen aan het gouvernement! In dezen tijd van malaise, van bezuiniging? Kertosono heeft het al zoo lang zonder brug gedaan, dat kan best nog een 25 jaar zoo blijven! Hoogmoedig, zegt u? Och wat, in Indië is nooit iets zoo dringend noodig of het heeft nog wel eenige tientallen van jaren den tijd!
En daar kunnen we mee naar huis gaan. Ware men een dertig jaar geleden zoo helder geweest, om, laat ons zeggen de nu bestaande voetgangersbrug slechts tweemaal haar tegenwoordige breedte te geven, wat niet noemenswaardig meer had gekost, dan was er een verkeersweg voor den handel geweest, wel niet koninklijk, maar zeer bruikbaar en hoogst nuttig. Aber: das war zu schön gewesen. Zulk een vooruitziende geest verwacht men in Jan-Oost niet!
En dus zullen wij, onze kinderen en kleinkinderen, ons nog maar moeten getroosten om 36 paal om te toeren, als we zonder gebruik te maken van den trein van Kertosoni naar een der plaatsen in het Soerabajasche willen komen. Haast je toch maar vooral niet! Dat is beslist ongezond in ons warm klimaat, je krijgt er geelzucht of leverziekte van!
In de hoofdplaats Kediri wordt thans een proef genomen met het begieten met residu der straten. Een groote verbetering zonder twijfel voor hen, die gewend zijn aan de verschrikkelijke stofwolken in den Oostmoesson, en de modderpoelen in den regentijd, waar tevreden kettingbaren zoo te hooi en te gras mandjes kiezelsteentjes in gooien, die ze op hun dooie gemak wat aanstampen! de voertuigwielen doen de rest wel!
Voor de gestraften is het nu natuurlijk ook een groote rust te weten, dat ze met dat gezeur niets meer te maken hebben; eenmaal geresidu'd, vereischt de weg verder al heel weinig onderhoud, tenminste als er geen belangrijke verbeteringen of veranderingen tot stand moesten worden gebracht.
Wanneer, o Mercurius, zullen wij Kertosono'ers het onuitsprekelijke genot smaken, ònze eenige straat te zien macdamiseeren, troittoirs te zien verrijzen... Bah, bijna ws ik aan 't fantaseeren geslagen, en dat is met de tegenwoordige weersgesteldheid een gevaarlijk aardigheid! De plotselinge vlagen van een groote hitte...
vorige pagina | inhoud | volgende pagina
