Melati van Java: Hortense de Beauharnais. Koningin van Holland
Baarn: Hollandia Drukkerij, [1913] (serie Historische karakters)

[211:]

EENENTWINTIGSTE HOOFDSTUK

In Arenenberg teruggekeerd, herleefde in haar nog eenmaal de hoop, Louis tot koning van Polen te zien verheven. Maar de opstand werd gedempt en van een koning was geen sprake meer. Na den dood van den hertog van Reichstadt, Napoleon II werd Hortense's zoon de pretendent, de naam keizer. Zij, die nu geen royalistische koningin meer mocht heeten, verlangde niets vuriger dan hem op den franschen keizerstroon te zien.
Dit was, ondanks haar verzekeringen van het tegendeel, haar laatste, liefste illusie, haar zoetste droom.
Zij vleide daarom vele mannen van invloed, o.a. Chateaubriand, wiens ijdelheid zij streelde door allerliefste, handig ingekleede brieven van haarzelf en haar zoon.
Hij kwam zelfs op zijn reis door Zwitserland op Arenenberg dineeren, terwijl madame Récamier er logeerde.
In de Mémoire's d'Outretombe beschrijft hij het dagje, daar doorgebracht en roemt den tact waarmede Hortense zich in haar moeilijke positie van koningin en jonkvrouw de Beauharnais gedroeg.

[212:]

Prins Louis bewoonde een afzonderlijk pavilloen, waar hij omringd was van wapens en oorlogskaarten.
Chateaubriand noemt hem een goed onderwezen, ernstig, studieus jongmensch met veel eergevoel.
Na het diner zette de hertogin de Saint Leu zich voor de piano en accompagneerde een jongen schilder met knevels, strooien hoed, omgeslagen hemdsboorden en een zonderling costuum. Hij jaagde, schilderde, zong, lachte, deed geestig en luidruchtig. Reeds in Rome maakte hij deel uit van het huishouden der ex-koningin en scheen er vele rechten te hebben.
Ook liet Hortense aan Chateaubriand een klein Napoleon-museum zien en las hem fragmenten voor uit haar mémoires. Prins Louis had overal den voorrang en werd als vorst behandeld.
Hortense gaf de brieven van den keizer aan haar moeder uit en het fragment harer eigen gedenkschriften loopend over het jaar 1831. Zij zorgde er voor dat Frankrijk de Bonapartes niet vergat. Haar kalme rust werd in 1836 wreed verstoord, toen Louis Napoleon het garnizoen van Straatsburg tot opstand aanzette.
Wist zij van zijn plannen? Heeft zij ze voorbereid? Zij ontkent het ten stelligste, maar zeker is het dat, zij hem vóór zijn vertrek den trouwring van Napoleon en Josephine gaf met de woorden: "Als eenig gevaar je dreigt, hebt ge hierin een talisman; hij zal je geluk aanbrengen".
Het geluk bleef uit, de avontuurlijke prins werd

[213:]

gevangen genomen, naar Parijs gevoerd, begenadigd en naar New York verbannen.
Koning Louis was diep bedroefd over de nieuwe dwaasheid van zijn zoon en gaf alweêr aan zijn onverstandige moeder de schuld van zijn intrigues. Zij was het echter, die onmiddellijk na zijn arrestatie naar Parijs vertrok en gratie voor hem vroeg; toen keerde zij, na behaald succes, gebroken en teleurgesteld naar Zwitserland terug.
Haar leven liep ten einde; haar eenig kind was ver van haar, hare laatste illusies waren verdwenen, haar gezondheid onherstelbaar geknakt. Men hoopte dat een operatie haar genezing kon brengen; de beroemde professor Lisfranc uit Parijs, in consult geroepen met geneesheeren van Constans en Zurich, raadde ze af; er viel niets meer te doen. Men zeide haar dat een operatie niet noodig was; dat rust en geduld haar zouden genezen. Zij hoorde het bericht met blijdschap en verlichting aan. Reeds had zij haar testament gemaakt en haar geestelijke zaken geregeld, nu wachtte zij kalm en onderworpen haar einde af. Zij was nog pas 54 jaren. Bijna allen in die dagen van epos en tragedie stierven vroeg; maar welk een volheid van leven in zoo korte spanne tijds!
In haar testament, zegt Hortense dat zij haar vijanden vergeeft; maar toch klinkt bitterheid in haar woorden; 't is of die vergiffenis alleen dienen moet om haar grieven nog eens te uiten.

[214:]

"Dat mijn echtgenoot een herinnering wijde aan mijn nagedachtenis; dat hij wete, hoe zeer ik het betreur hem niet gelukkig te hebben kunnen maken".
Zij vergaf aan de vorsten de lichtzinnigheid van hun oordeel, aan de ministers en gezanten de valschheid van hun rapporten, aan de Franschen, wien zij weldaden bewees, den laster over haar verspreid. Aan haar zoon gaf zij geen politieke raadgevingen.
"Ik weet dat hij zijn positie kent en de verplichtingen, die zijn naam hem oplegt".
Na deze hooghartige verklaringen leefde zij nog eenige maanden; zij had zich geheel tot God gekeerd en verwachtte niets meer van het leven, waarvan zij, als weinigen, de hoogten en laagten had gekend.
Een groote troost werd haar geschonken; toen haar zoon het levensgevaar, waarin zij verkeerde, vernomen had, keerde hij uit Amerika terug en vond haar nog in leven.
Of de andere zoon, dien men haar toedacht, de Morny, haar nog in deze laatste dagen bezocht? Heeft zij hem wel ooit gezien?
Den 5 October 1837 kwam het einde. Zij stierf in de armen van Louis, kalm en gelaten, overgegeven aan den wil van God.
Koning Lodewijk genoot niet veel van de vrijheid, hem eindelijk door haar dood geschonken. Ziek en zwak sukkelde hij nog acht jaren voort, tot in 1846.
Ondanks zijn treurige gezondheid bereikte hij den

[215:]

leeftijd van 67 jaar, den hoogsten van alle Bonapartes.
Op Jerome na overleefde hij al zijn broers en zusters.
Werd het hem en Hortense vergund een blik in de toekomst te werpen, zagen zij in een laatst vizioen de Napoleonlegende herleven in hun zoon, de groote dagen van het keizerrijk opnieuw schitteren aan het hof van Napoleon III en Eugenie? Maar dan hadden zij ook moeten aanschouwen het droevig einde, de debàcle van Sedan, de gevangenschap op Wilhelmshöhe, het sterfbed te Chiselhurst, alweer in ballingschap, hun kleinzoon in de woestenijen van Zuid-Afrika gedood door de pijlen van wilden, zijn hoogbejaarde moeder rusteloos zwervend door alle werelddeelen.
Hortense werd begraven naast haar moeder in de kerk van Rueil. Enkele getrouwen van het keizerrijk gaven haar het laatste geleide, waarbij haar kind niet tegenwoordig mocht zijn. Caroline Murat, eens haar bittere vijandin, Flahaut, de Morny's vader, nu een gebogen grijsaard, brachten haar de laatste hulde.
Later richtte de keizer der Franschen een prachtig monument op ter eere zijner moeder, met deze opdracht:
A LA REINE HORTENSE
SON FILS
NAPOLEON III.

---

inhoud | vorige pagina