Mevrouw J.Kloppenburg-Versteegh: Het leven van de Europeesche vrouw in Indië
Deventer: Charles Dixon,1913 (met drie patronen)

Het uitgeven der levensmiddelen.

In Indië wordt dit kortweg genoemd „de goedang doen".
Onze goedang is een provisiekamer.
De Indische huisvrouw moet, wil ze goedkoop leven, het volgende zelf inkoopen: „Rijst, boter, olie , aardappelen, zout, suiker, koffie, thee, melk, houtskool en hout; heeft ze paarden en kippen, gabah, djagoeng en dedek; ook raad ik haar aan de slachtkippen zelf aan huis te koopen en ze nog eenigen tijd te fokken eer ze eslacht worden; het is verkeerd om voor het gemak eiken dag een kip van de pasar te halen.

[43:]

De kip is in de eerste plaats niet zoo lekker; ten tweede gebeurt het zeer dikwijls dat de kip ziek is of wondjes heeft en de opperhuid de sporen draagt van kippenluizen, en dus beschadigd is.

Onze Indische keukenmeiden (kokkies) nemen het zoo nauw niet; als ze de waren maar goedkoop op de pasar kunnen krijgen en ze duur aan mevrouw verkoopen.
Het pasargeld kan men den avond te voren aan de vertrouwde kokkie geven; hoeveel dit is valt moeilijk te bepalen, omdat in de verschillende plaatsen de prijzen der levensmiddelen niet gelijk zijn.
Als men groenten aan de deur kan krijgen, wat in bijna alle hoofdplaatsen het geval is, doet men goed voor langer, b. v. 5 dagen in te koopen.
Houdt ge van een goede rijsttafel dan moet de kokkie het volgende aannemen: visch, garnalen, klapper, spaansche peper (Lombok) kemerie, roode uien, knoflook, ketoembar, djinten, laos, koenir kentjoor, tamarinde (assem) sereh, daon salam en trassie (voor de liefhebbers).
Verder soepgroenten en groenten voor de sajor lodeh, of andere groenten bij de rijsttafel te gebruiken. Kan men geen vruchten aan de deur krijgen dan moeten ze van de pasar meegebracht worden.
Hebt gij bedienden in de menage, koopt voor eenige centen droge visch, of voor de variatie wat tempeh-tempeh.
De verschillende kruiden voor de rijsttafel moeten eens in de week gekocht worden, visch, garnalen en diverse groenten natuurlijk niet.

[44:]

Het is op deze manier goedkooper en men heeft beter controle, dat de kokkie u niet twee- of misschien meerdere malen de kruiden verkoopt; de kokkie behoeft dan niet elken dag naar de pasar te gaan. Laat ze van de vrijvallende dagen profiteeren om de keuken schoon te maken, alles te schrobben en te boenen.
De keukenmeid moet in Indië flink nagereden worden; zindelijkheid is niet haar deugd.
Wil men vroegtijdig klaar zijn met de rijsttafel, dan moet de keukenmeid om 8 uur 's morgens binnen zijn; dit kan zeer goed, als men haar op plaatsen, waar een tram is, het tramgeld geeft.
Het eerste wat ze doen moet is, een kip te laten slachten en die schoon te maken.
Koop voor de rijsttafel geen groote volgroeide kip; ze moet bijna beginnen te leggen of liever nog iets kleiner.
Deze jonge kippen braden vlugger gaar en zijn smakelijker voor de verschillende gerechten van de rijsttafel.
Laat de geplukte kip dadelijk ophangen. Menige huisvrouw laat door onwetendheid de kip veel te laat slachten; zoo is ze geslacht, en zoo wordt ze bereid.
Behalve dat deze wijze van bereiden de vertering niet in de hand werkt, blijft de kip hierdoor taai, is niet gemakkelijk malsch te krijgen en niet aangenaam van smaak ook.
Vervolgens komt de kokkie bij mevrouw in de goedang en rekent haar meesteres voor wat ze voor de gekochte waren heeft uitgegeven.

[45:]

Hang in de goedang een lei en griffel op , en noteer het gekochte; kokkie heeft geen rekenen geleerd en is dikwijls in de war; zij rekent u heel vaak tweemaal hetzelfde voor.
Wees vooral niet ongeduldig, ge zult daardoor het goede mensch geheel van streek brengen, de huisvrouw zal spoedig merken dat kokkie met haar dom gezicht, haar nog dikwerf te slim af is.
Zeg verder met nadruk, dat de overtollige kruiden na het koken in de goedang moeten worden opgeborgen ; laat nooit merken dat ge kokkie wantrouwt, maar doe het voorkomen alsof de muizen er anders aankomen; bedenk slechts, dat volgens de opvatting van een Javaan, vooral van kokkies, het stelen geen ondeugd is.
Geef vervolgens rijst uit; reken voor 2 personen een splitglas afgestreken, dit is ruim berekend; doe dit in een kom, en laat er onmiddellijk water op gieten.
Is de rijst, vermengd met gabah of zijn er wormen in , doe ze dan op een tampah, dat is een platte gevlochten bamboeschaal, en laat ze hierop uitzoeken; laat de rijst echter nooit naar de keuken brengen, alvorens ze nat gemaakt te hebben, want gij zult anders merken dat ge aan tafel veel minder krijgt.
Als de rijst gewasschen is , doe haar in een broodpuddingvorm en doe er i U water op; sluit den vorm hermetisch; doe den vorm in een pan, met water gevuld tot op 2 vinger breedten onder den rand, doe er het deksel op en kook het 2 uren goed door, zonder verder naar de rijst om te zien.

[46:]

Nieuwe rijst moet met iets minder water koken, en bij afweging der rijst moet men ruimer gewicht geven, omdat nieuwe rijst niet zoo uitzet.
Als de rijst gaar is, moet ze in een geëmailleerden vergiet gedaan worden.
Schep de rijst met een groote vork luchtig uit, anders wordt ze papperig.
Van het rijstuitgeven ben ik afgedwaald naar het rijstkoken; en wel, omdat over het algemeen de huisvrouwen zoo weinig kennis er van hebben, terwijl toch het koken van de rijst een der eerste vereischten voor een smakelijke rijsttafel is.
Vervolgens heeft men aardappelen, boter, olie, zout, soja (ketjap) en een klein stukje javaansche suiker uit te geven.
Heeft men een klein gezin, kook dan uitsluitend met houtskool; dit is veel goedkooper, men kookt dan op een ijzeren comfoor, dat in Indië goedkoop te krijgen is.
Heeft men een fornuis, zoo doet men goed met blokken hout te stoken.
Moet ge nog een fornuis koopen, let dan op het volgende:
1. Laat het niet ingewikkeld van constructie zijn; kokkie weet er dan geen weg mede.
2. Laat het geen Europeesch fornuis zijn, dat met steenkolen of cokes gestookt wordt, daarmee kan kokkie niet overweg.
Men heeft ze van heel eenvoudige constructie van niet te zwaar ijzer, die met houtblokken gemakkelijk te verwarmen zijn.

[47:]

Leer dan uw kokkie, hoe ze het fornuis moet behandelen, alsook hoe men het vuur aanmaken moet; deze menschen hebben geen idee hoe met een fornuis om te gaan.
Wees vooral geduldig bij het aanwijzen, want de meid gaat liever uit den dienst, dan iets te doen dat haar veel moeite geeft.
Geef ook 's morgens alles uit voor het avond- eten.
Laat de aardappelen des namiddags schillen en in het water doen; als de kokkie des avonds binnenkomt, kunt ge ze natellen, anders krijgt ge het uitgegeven getal niet op tafel; het is de gewoonte op de hoofdplaatsen ze aan de andere kokkies te verkoopen. Ik deel dit met opzet mede om de huis-vrouw het aanhoudend zich ergeren over de kokkies te besparen, gij weet waaraan ge u te houden hebt en wees dus altijd op uw hoede.
Met een eerlijk gezicht beliegt en bedriegt ze u; zweert bij alles wat haar dierbaar is, dat ze u niet besteelt, ja huilt er zelfs bij; toch zijn ze niet te vertrouwen, hoelang ze ook reeds in uw dienst geweest zijn.
Wanneer men een klein fornuis heeft zijn 3 katties houtskool per dag genoeg, neem „areng kesambie", dit is de beste houtskool die er is, ze weegt zwaar en overtreft in warmte alle andere soorten.
Hoewel veel duurder van prijs, heeft men aan weinig genoeg en het eten is vlugger klaar.
Gewen uw kokkie oordeelkundig met de brandstof om te gaan.

[48:]

Voor ze begint te koken, moet ze eerst de rijst op het vuur zetten, want deze duurt het langst.
De kruiden voor de sambal goreng, sajoor dat is de saus die men bij de rijst eet, de groenten voor de rijsttafel, de kruiden voor de verschillende kip-spijzen, en de klappermelk, alles moet gereed zijn.
Begin met de sambal goreng te maken, dit is het vlugst gereed en mag koud zijn.
Men maakt eiken dag twee soorten, b.v. kan men ze maken van garnalen en daarbij nog sambal van snijboontjes, men kan variaties genoeg hebben van samballans, als men slechts het Oost-Indische kook-boek raadpleegt.
Gebruik bij iedere rijsttafel komkommers, in welken vorm men wil, want dit komt uw maag ten goede na de heete spijzen. In choleratijd moet men dit laten. Eet dan ook geen heete spijzen.
De groenten van de sajoor kunnen tegelijk gaar gekookt worden, terwijl kokkie de sambal goreng maakt.
Zijn de samballans klaar, kruidt dan de sajoor of kerrie; bij het toevoegen van de klappermelk moogt ge kokkie niet storen, anders schift de sajoor, zij moet het aanhoudend omroeren, als het geschift is ziet het er niet smakelijk uit.
Na driemaal opborrelen is de santen gaar, en is er geen kans van schiften meer.
Is er visch of garnalen gekocht, laat ze dan bij thuiskomst van kokkie dadelijk schoonmaken, er is niets wat spoediger in de hitte bederft als deze artikelen.

[49:]

Keur de visch en garnalen nauwkeurig als kokkie ze van de pasar meebrengt.
De kieuwen van de visch moeten goed rood zijn en ze moeten frisch ruiken.
De Chineezen bedriegen de koopers gaarne en hebben een kleurstof om de kieuwen van de visch rood te maken, verder leggen ze de visch in ijs, of wel , ze halen de kieuwen er uit.
Men loopt er bij dergelijke middelen natuurlijk in; als de visch schoongemaakt is , is ook het kleursel weg, aan de lucht kan men merken of de visch bedorven is.
Als de niet versche visch in ijs bewaard is, valt ze bij het bakken uiteen; de kokkie kan tegen dit bedrog niets doen.
Koop de visch niet schoongemaakt van de pasar zóó vrijwaart u zich voor het derde bedrogsmiddel.
Met de garnalen is het eveneens zoo gesteld, wees er voorzichtig mee.
Koop geen doode garnalen, de vergiftiging is bijna altijd doodelijk.
Op den rug van de garnalen tot aan de kop zit het vergift, snijdt dit stuk of gedeeltelijk open en de kop er af, wil men ze echter ooglijker hebben en met den kop er aan opdienen, zuiver dan het binnenste gedeelte van alle vuil .
Kook garnalen altijd op met een uitje of een echte zilveren lepel, wordt het uitje of de lepel zwart, zoo kunt gij er van verzekerd zijn, dat de garnalen niet deugen en ze weggedaan moeten worden.
Werp ze liever zelf weg, opdat ook de bedienden

[50:]

er niet van kunnen eten, een Javaan ziet er weinig in om bedorven eetwaren te verorberen.
Men moet in de maanden Mei tot en met Augustus liever geen garnalen eten, eet in die maanden ook geen kepitings (krabben) of kreeften.
De meeste vergiftigingen komen in die maanden voor.
Wanneer de garnalen schoongemaakt zijn b.v. voor de sambal goreng, zorg er dan voor, dat de kokkie er dadelijk wat zout op doet en laat ze op een aarden pot of bord leggen.
Men moet, om een smakelijk sambal goreng te hebben, de garnalen met zout en tamerinde (assem) inwrijven.
De mooie roode kleur der sambal gorengs verkrijgt men door lombok te koken, dan fijn te wrijven en met de kruiden op te braden; op deze manier bereid is zij niet scherp.
De onaangename vieze reuk welke aan visch en garnalen eigen is , wordt eenigszins door tamarinde weggenomen.
Wees in Indië over het algemeen voorzichtig met het eten van visch, eet liever geen onbekende visch soorten; de Javanen eten alles.
De onschadelijke soorten zijn:
Kakap, Roode klipvisch, Blanak, Lajoor, Tengirie, (Koningsvisch) Selar, Terie, Bandeng-bandeng, Koetok, Rog, Kemboong en Tongkol . Deze twee laatste soorten kunnen vele menschen echter niet verdragen voor- namelijk zij, die last van gal hebben; hevige buikloop krampen en brakingen zijn er dikwijls het gevolg van.
Menschen die veel aan malaria sukkelen, doen

[51:]

goed geen moddervisch te eten, zooals Blanak, Bandeng en Koetok.
Ikan Tengirie moet vooral niet veel gegeten worden, hoe heerlijk deze visch ook moge zijn. Er is iets in de visch dat de kleurstof van het bloed verandert op plaatsen waar de huid veel aan de buitenlucht blootgesteld is ; de Javanen noemen dit belang; 't is net of men de witte vlekken van lepra ziet; eet deze visch vooral niet wanneer ze niet heel versch meer is.
't Is niet alleen van deze visch, dat men die leelijke vlekken krijgt, want er zijn nog veel meer visch-soorten in Indië, die dergelijken uitslag bezorgen; ik heb u daarom naar beste weten de goede soorten meegedeeld, misschien dat ik eenige vergeten heb, maar de voornaamste heb ik genoemd.
De visch welke in Indie gebakken wordt om bij de rijsttafel te eten, wordt altijd ingewreven met tamarinde en zout.
De maag neemt ze beter op en zooals ik reeds boven zeide, de nare vischlucht wordt weggenomen.
Heeft kokkie al het boven genoemde klaar gemaakt, dan begint ze met de vleeschgerechten.
Ik vergat nog te melden, dat voor men tot het koken en braden overgaat, ook het vleesch gehakt moet zijn, als men frikadel op tafel wil hebben.
Neem nooit vleesch dat door den slager gehakt is, doch doe dat liever zelf thuis met een klein hakmachinetje.
Ge weet dan dat ge goed versch vleesch hebt en geen afval.

[52:]

Als ge eenigszins tijd hebt maak het gehakt zelf; er zijn zoo weinig kokkies die de kunst verstaan dit gerecht smakelijk en zindelijk te bereiden; 't is een kleine moeite en men weet dan zeker, dat kokkie er niet met vuile handen aan geweest is.
In tijden van cholera moet men liever gerechten, waarin de volgende artikelen voorkomen, niet klaar-maken, t. w.: garnalen , versche visch, droge visch, varkens vleesch, komkommers, lombok rawit of sètan, de van smaak meest prikkelende spaansche peper, groene of jonge spaansche peper (lombok idjoe); eet zelfs in dien tijd weinig lombok.
Veel menschen vinden lombok rawit heerlijk; eet er niet veel van, vroeg of laat breekt het u op; moeilijk te genezen buikziekte of maagkrampen en haemorrhoiden zijn er het gevolg van.
Lombok idjoe is ook niet gezond, hoe aromatisch ze ook zijn; maagkrampen en voortdurende onaan gename oprispingen gepaard met hoofdpijnen zullen na het eten er van de gevolgen zijn.
De Indische rijsttafel biedt u een overvloedig aantal gerechten aan; ik waarschuw echter met nadruk er niet overdreven mee te wezen. Denk er om, de warmte laat het niet toe, men moet het zoo spoedig bezuren, door aan lever, buik, maag en aan koortsen te sukkelen.
Dat men het bij feestelijke gelegenheden of s'zondags eens wat royaal wil hebben, zal geen bezwaar zijn, maar in den regel is het beter u slechts tot eenige gerechten te bepalen; b. v. middageten met kippenvleesch en een stukje gehakt; een anderen dag

[53:]

vischgerechten en dan weer eenige vleeschgerechten.
Dat er in Indië zooveel gelaxeerd moet worden, schrijf ik toe aan al te overdadig voedsel.
Hoe heerlijk men varkensvleesch ook moge vinden, eet dit niet in de warme jaargetijden, maar een enkelen keer in den westmousson of regentijd.
In het hooggebergte zal men er zoo'n last niet van hebben.
Zorg er voor, wanneer ge het eten naar het kantoor van uw man moet zenden, dat dit om twaalf uur gereed is.
Neem hiervoor goede etendragers, waar het eten warm in blijft; koop er een die afgesloten kan worden; houdt één sleutel voor u zelf en de andere moet in het bezit van uw man zijn, dit om diefstal en geknoei met het eten door uw bedienden te voorkomen.
Laat de vruchten nooit in den etensbak doen, want ze zullen zoodoende onaangenaam warm smaken.
Laat altijd een flesch gekookt, gekoeld water naar het kantoor brengen.
Men zij immer voorzichtig met het drinkwater; laat dit liever altijd koken.
Kook het 's avonds in groote ketels, filtreer het en zorg dat het zooveel mogelijk achter slot is, of doe het in flesschen in de ijskast, welke men afsluit.
Zorg dat flesschen, waterketels en filter dagelijks goed schoon gemaakt worden.
Het is een aanwendsel in Indië om stukken ijs in het water te doen; beter is , dit te laten; 't is voor uw gezondheid, ook in tijden dat er geen epidemie heerscht, veel beter.

[54:]

Al zou de grootste zindelijkheid in de fabrieken betracht worden, toch staat men er aan bloot dat het ijs verontreinigd wordt in de verschillende ijsdepots.
Het ijs wordt in vies zaagsel en vuile zakken (karoengs) gewikkeld.
De Javanen houden er van overal te spuwen en alles te bevuilen; daaraan staat ook het ijs bloot.
Is het daarom niet geraden nu men dit weet, voorzichtig te zijn met het gebruik van ijs.
Men ziet het als men voorbij een ijshuisje wandelt dat het zaagsel aan den weg gedroogd wordt; honden en menschen loopen er overheen.
Dringender waarschuwing is dunkt mij overbodig. Men moet niet zoo laks zijn en zeggen: „wat niet weet, dat niet deert''; in tijden van besmettelijke ziekten zijn de gevolgen niet te overzien.
Niet iedereen kan een ijskast bekostigen of per dag die groote hoeveelheden ijs inkoopen, die men voor het frappeeren van water noodig heeft; een gemakkelijke afkoeling van water, kan men verkrijgen als men het in een aarden kruik (gendie) doet, hierom een natte doek, deze telkens weer nat maken als ze half droog is, des nachts zet men de gendie goed gesloten (ook de tuit dichtgemaakt) in den dauw.
Deze gendies kan men op de pasar zeer goedkoop krijgen.
Op deze manier heeft het water de voldoende afkoeling gekregen om ons te verfrisschen en den dorst te lesschen.
Mij komt het voor, dat dit gezonder is dan het

[55:]

ijskoude water, men heeft dan immers niet die groote plotselinge afkoeling in de maag.
In Indië zou men veel gezonder kunnen zijn, als er dagelijks minder ijs werd verorberd.
Is het middageten opgediend, laat kokkie dan de soep op het vuur zetten en laat deze tot den avond op zacht vuur trekken.
Als het soepvleesch goed gewasschen is, moet het water, waarin het soepvleesch gedaan wordt, goed koken.
Voordat de kokkie naar huis gaat, laat haar de pannen en potten goed wasschen en aan kant doen en de keuken vegen.
De huisvrouw moet vaak de pannen en potten inspecteeren, vooral geëmailleerde ; zijn er scherfjes uit, gebruik ze niet.
Duld geen koper vaatwerk in uw keuken, de Javanen kunnen niet beseffen welk groot gevaar aan het niet goed onderhouden van koperwerk verbonden is, zij koken azijn en zuren in koperen potten en laten het eten er in staan, de grootste vergiftigingen ontstaan er door.
De klapperrasp is altijd van koperdraad vervaardigd, laat deze dagelijks goed schoon maken na gebruik.
Het beste is , alle keukengerei zoo op te hangen, dat de huisvrouw als ze de keuken binnenkomt alles dadelijk in oogenschouw kan nemen.
In de meeste Indische keukens heeft men geen oven om taarten enz. te bakken, men schaft zich daartoe een bakpan aan.
Van koper zijn deze het best, bij geëmailleerde

[56:]

springt het email er af bij dagelijks gebruik, neem er nooit een van zink zooals die door Chineezen worden gefabriceerd, zinkvergiftiging zou het gevolg kunnen zijn. Ook van blik zijn ze te koop, doch men heeft er zeer weinig aan, omdat ze roesten.
Men moet deze koperen pannen met zorg behandelen, laat de pan niet sluiten na gebruik, want ze zal uitslaan en is dan spoedig bedorven terwijl ze spoedig gevaar voor vergiftiging oplevert.
Onze kokkies hebben de gewoonte om in de bakpan alles op te bergen, ook datgene wat ze weg-gemoffeld hebben.
Zorg dat na gebruik de pan steeds in de goedang opgeborgen wordt.
Bewaar geen restjes eten in geëmailleerde pannen.
Van soepvleesch worden dikwijls nog gerechten gemaakt voor de rijsttafel, zooals abon, empal, hachë en vele andere, wees in de warmte, ja zelfs in de kou voorzichtig met het bewaren van dit vleesch, doordat het nattig en weinig gezouten is, komt het spoedig tot ontbinding.
Ik heb het meegemaakt dat in een hotel alle kinderen die er van gegeten hadden, het in de buik kregen, laat liever het vleesch dadelijk wat opbakken, dan tot den volgenden dag te wachten
Het vleesch dat voor het avondeten bestemd is, moet men, als dit geen biefstuk is, na het middag-eten bereiden.
Het rauwe vleesch, dat voor biefstuk moet dienen, klopt men goed, alvorens het van de peezen en velletjes te ontdoen.

[57:]

Veeg dit goed af doch wasch het niet en kruid het met peper en zout en zet het vervolgens in de vliegenkast.
Het kan echter dikwijls zoo heet zijn, dat niettegenstaande deze bewerking het vleesch toch s'avonds bedorven is.
De vliegen moet men zooveel mogelijk van het eten weren, zet in de keuken een vliegenkastje of dispenskast neer; achter het gaas is het vleesch veilig.
De vliegen leggen op het vleesch hun eitjes en zoo ontstaat spoedig bederf.
Zie in de keuken de goten, waterbakken enz. altijd goed na.
De waterbak of martavaan moet niet die omvang hebben, dat ze moeilijk te behandelen is.
Om de twee dagen moeten ze goed uitgeschrobd worden, zorg dat de martavanen goed dicht gemaakt kunnen worden, zoodat daarin geen larven van muskieten kunnen komen.
Koopt ge rijst, zie toe dat ze niet te oud is, anders zit er geen voedingswaarde in.
Men doet een handvol rijst in een kop water; drijft de rijst boven dan is het beste deel er van opgegeten door de wormen of rijstkever, gebruik deze rijst niet, daar ge allicht een ziekte opdoet, doordat uw spieren enz. erg verslappen.
Het zelfde geldt ook, als ge voer voor uw beesten koopt, zooals gabah en mais.
Gabah waar niets meer in zit drijft, dit is ook het geval met mais, die men te jong geoogst heeft.
Koopt ge aardappelen op, laat het geen groote

[58:]

hoeveelheden zijn, in Indië schieten ze door de vocht spoedig uit, de gevolgen van het eten dezer aardappelen is misschien niet aan iedereen bekend.
Algeheele loomheid en lusteloosheid, en verslapping der pezen zijn er de gevolgen van, eet liever geen dan zulke aardappelen.
Koopt ge eieren, doe ze in koud water, de eieren welke niet goed zijn, drijven boven, de goede eieren moeten op den bodem van kom of bak blijven liggen.
De eieren moeten goed afgedroogd op een eierenrek gelegd worden.
Hebt ge voor het avondeten gebak of pudding te maken, doe het dan 's morgens .
In de namiddaguren is het lichaam door de warmte in Indië zoo afgemat , dat de lust om iets uit te voeren, vooral bij vuurwarmte , verloren gaat.
Laat de groenten bij daglicht schoonmaken; hierin schuilen wormen , haren en zand.
Geef uw orders aan de kokki e duidelijk te kennen als ze om vijf uur des avonds binnen komt, en herhaal dit eenige keeren.
B. v. welke soep ge wenscht te hebben, welke croquetjes of pastijtjes, welke groenten en vleesch-soorten enz.
Doet ge dit niet, zoo hebt ge kans, dat ze alles vergeten heeft, herhaal ook welke kruiden ze in het eten moet doen, de hersens van de Indische kokkies laten hen dikwerf in den steek .
Wanneer de kokkie 's avonds naar huis gaat, moet het keukengerei en de keuken opgeruimd zijn, zoo dat ge 's morgens in een zindelijke keuken komt .

---

vorige pagina | inhoud | volgende pagina